Ο Μητροπολίτης Αιτωλίας & Ακαρνανίας κ. Κοσμάς κατά κόσμον Κωνσταντίνος Παπαχρήστος, γεννήθηκε στη Σκουτεσιάδα Αγρινίου το έτος 1945. Ο πατέρας του π. Ευστράτιος και η Πρεσβυτέρα μητέρα του Θεοδοσία μεγάλωσαν τα παιδιά τους «ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσία Κυρίου» (Εφ.6,4).
Ο π. Ευστράτιος Παπαχρήστος καταγόταν από το Αγρίνιο, αλλά γεννήθηκε στο χωριό Σκουτερά Τριχωνίδος Αγρινίου το 1910, όπου ο πατέρας του π. Χρήστος ήταν τότε εφημέριος.
Ο π. Ευστράτιος λειτουργούσε και τις μικρές λεγόμενες γιορτές και δεν επέτρεπε να παραλειφθή τίποτε από την σειρά του τυπικού κατά τις ακολουθίες. Έκανε τις ακολουθίες του καθημερινώς και μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής του στο δωμάτιο του. Προείδε την κοίμηση του και είπε ότι εγώ θα φύγω σε λίγο. Το τελευταίο τροπάριο που έψαλε προ της οσιακής κοιμήσεως του ήταν το «Τις Θεός μέγας…». Εκοιμήθη την 28η Ιανουαρίου 2000. Σημειωτέον ότι το σώμα του δεν πάγωσε, αν και πέρασαν περισσότερες από 24 ώρες από την στιγμή που αναχώρησε για την άνω Ιερουσαλήμ. (Ασκητές μέσα στον κόσμο, τόμος Α΄, εκδόσεις Σταμούλης) Η μητέρα του Θεοδοσία μετέδωσε στα παιδιά της την αγάπη, την ευλάβεια και την ταπείνωση. Μέσα σε αυτή την αγία οικογένεια ο μικρός Κωνσταντίνος και τα υπόλοιπα αδέρφια του αγάπησαν τον Τριαδικό Θεό και την Ελλάδα.
Παράλληλα με τα μαθήματα του σχολείου του, παρακολουθούσε ανελλιπώς τα μαθήματα του Κατηχητικού Σχολείου και τα καλοκαίρια ήταν κατασκηνωτής των παιδικών χριστιανικών κατασκηνώσεων. Αποφοίτησε από το εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων Αγρινίου στα Παπαστράτεια Εκπαιδευτήρια και εισήλθε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες. Με την ολοκλήρωση των σπουδών του εισέρχεται στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Υπηρέτησε τον Ελληνικό Στρατό και το 1974 χειροτονήθηκε Διάκονος, όπου έλαβε το όνομα Κοσμάς και στη συνέχεια Πρεσβύτερος από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Αιτωλίας & Ακαρνανίας κυρό Θεόκλητο. Υπηρέτησε ως Ιεροκήρυκας της Ιεράς Μητροπόλεως Αιτωλίας & Ακαρνανίας για περισσότερα από τριάντα χρόνια και ανέπτυξε πλούσια δραστηριότητα. Μητροπολίτης Αιτωλίας & Ακαρνανίας χειροτονήθηκε στις 8 Οκτωβρίου 2005.
Ο Μητροπολίτης κ.Κοσμάς τίμησε και ανέδειξε τους τοπικούς Αγίου και προέβαλλε την αγιασμένη τους ζωή ως πρότυπο για τον κάθε πιστό. Η Σύναξη των Αιτωλοακαρνάνων Αγίων εορτάζεται την ΣΤ΄ Κυριακή του Πάσχα (Κυριακή του Τυφλού) και με απόφασή του, κάθε έτος την Κυριακή αυτή, τελείται Αρχιερατική Θεία Λειτουργία σε διαφορετικό Ιερό Ναό της Μητροπόλεως, ώστε οι Άγιοι της Αιτωλοακαρνανίας να γίνουν από όλους γνωστοί. Ιδιαιτέρως τον πολιούχο και προστάτη της Μητροπόλεως μας Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, του οποίου με ενέργειες του Σεβασμιωτάτου, την 2α Ιουνίου 2007 υποδεχτήκαμε απότμημα του Ιερού Λειψάνου του στην Ιερά Μονή του στο Θέρμο.
Περιόδευσε σε όλες τις ενορίες της Ιεράς Μητροπόλεως και στα απομακρυσμένα χωριά του Νομού , τελώντας το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Με τον τρόπο αυτό στήριξε και ενίσχυσε τους κατοίκους των χωριών μας. Ο ίδιος ο Σεβασμιώτατος κ. Κοσμάς συχνά τόνιζε ότι η μεγαλύτερή του χαρά είναι όταν λειτουργεί στην ύπαιθρο, στα χωριά μας.
Επίσης, ο Μητροπολίτης όλα αυτά τα χρόνια προέβη στην χειροτονία πλήθους κληρικών, αξίους λειτουργούς του Υψίστου, με συνεχή διακονία και θυσιαστική προσφορά, τους οποίους ενίσχυε με τις πατρικές παραινέσεις του. Πραγματοποίησε εγκαίνια καθώς και θυρανοίξια Ιερών Ναών, ενώ έθεσε θεμέλιο λίθο σε αρκετούς υπό ανέγερση Ναούς.
Από την στιγμή που εισήλθε στη χορεία των Ιεραρχών της Ανατολικής Εκκλησίας και λίγο αργότερα, ήρθε αντιμέτωπος με μια πρωτοφανή για την πατρίδα μας οικονομική κρίση, την οποία βιώνουμε μέχρι σήμερα. Μια οικονομική κρίση, της οποίας τα αίτια είναι πνευματικά και τα τραγικά της αποτελέσματα ορατά, στην κοινωνική και πολιτική ζωή και τα εθνικά μας θέματα.
Κάνοντας μνεία στη συνέργεια της θείας Χάριτος επιδίδεται με την βοήθεια των συνεργατών του, κληρικών και λαϊκών, σε μια άνευ προηγουμένου ποιμαντική και κοινωνική δραστηριότητα. Ίδρυσε:
1. Επιτροπές Ποιμαντικής Διακονίας, υπό εντεταλμένων ιερέων με τα ακόλουθα αντικείμενα: α) Διαπροσωπικών Σχέσεων και Εθιμοτυπίας, β) Νεότητος, γ) Ποιμαντικής Ασθενών, δ) Συμπαραστάσεως Οικογενείας, ε) Παιδείας και επιμορφώσεως, στ) Ποιμαντικής Στρατού, ζ) Επί των Κοιμητηρίων, η) Θρησκευτικών και προσκυνηματικών περιηγήσεων και θ) Οικονομικού ελέγχου.
2. Επιτροπή Εκδόσεων και Βιβλιοπωλείου, που επιμελείται: α) την έκδοση του περιοδικού «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός» με τρίμηνη περιοδική έκδοση η οποία ξεκινάει από τον Μάρτιο του 2007, β) το Ημερολόγιο καθ’ έτος, καθώς και περιοδικές εκδόσεις ενημερωτικού θεολογικού περιεχομένου.
3. Επιτροπή Νεανικών Κατασκηνώσεων: Κατασκηνώσεις στην Ρίζα Αντιρρίου.
4. Οργανισμό Προαγωγής της Υγείας «Άγιος Λουκάς Κριμαίας»: Από τον Σεπτέμβριου του 2007 παρέχει επιστημονική υποστήριξη και βοήθεια αδυνάτων, πασχόντων και εν γένει εμπεριστάτων συνανθρώπων, μέσῳ παροχής κλινικών, συμβουλευτικών, υποστηρικτικών και άλλων υπηρεσιών (συνέδρια, σεμινάρια κ.α.).
6. Ραδιοφωνικό Σταθμό Ιεράς Μητροπόλεως Αιτωλίας & Ακαρνανίας (106,3 FM), ο οποίος λειτουργεί από το φθινόπωρο του 2010, με 24ωρο πρόγραμμα και καθημερινή ζωντανή μετάδοση Θείας Λειτουργίας και ιερών Ακολουθιών από Ιερούς Ναούς της Ιεράς Μητροπόλεως μας.
7. Ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές θρησκευτικού, κοινωνικού και αντιαιρετικού περιεχομένου, από τους κατά τόπους ιδιωτικούς σταθμούς.
Ίδρυσε τις Σχολές Γονέων σε Μεσολόγγι και Αγρίνιο με συνάξεις ανά δεκαπενθήμερο και ομιλητές Ιεράρχες, Αγιορείτες Πατέρες, επιστήμονες, καθηγητές και δασκάλους. Για τις Σχολές Γονέων θα πει: «Καλούμαστε νά ἀναδείξουμε τήν οἰκογένεια μία ἀληθινή «κατ’ οἶκον Ἐκκλησία» ἡ ὁποία θά δώσει στήν κοινωνία μας ἀληθινό νόημα ὑπάρξεως καί ζωῆς καί θα ἀναθρέψει ὁλοκληρωμένους νέους βλαστούς».
Σχολές Γονέων δημιουργούνται και σε άλλες περιοχές της Μητροπόλεως. Παράλληλα ιδρύει Σχολή Βυζαντινής Αγιογραφίας στις δυο μεγάλες πόλεις της Μητροπόλεως και ενισχύει την λειτουργία των Σχολών Βυζαντινής Μουσικής στο Μεσολόγγι και στο Αγρίνιο με παραρτήματα στις κωμοπόλεις της Ιεράς Μητροπόλεώς μας.
Ιδρύει το βιβλιοπωλείο «ΦΑΡΟΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ» στο Μεσολόγγι, τα εγκαίνια του οποίου πραγματοποιήθηκαν από τον αείμνηστο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κυρό Χριστόδουλο. Στο βιβλιοπωλείο αυτό ο αναγνώστης μπορεί να βρει βιβλία αγιογραφικά, θεολογικά, εθνικά, οικογενειακά, λογοτεχνικά, βίους Αγίων, παιδικά και άλλα.
Από τις 13 Φεβρουαρίου 2011 λειτουργεί Υπηρεσία Γυναικείων Θεμάτων, με την προσωνυμία «Διακονία Στηρίξεως Γυναικών “Παναγία η Παραμυθία”». Σκοπός της Διακονίας είναι η ενδυνάμωση του ρόλου της γυναίκας στο πνευματικό και προνοιακό έργο της Εκκλησίας, η ανάπτυξη νέων μορφών εθελοντικής δράσης, η αντιμετώπιση συγχρόνων κοινωνικών προβλημάτων που απασχολούν την γυναίκα, η πνευματική, ψυχική στήριξη και προστασία της γυναίκας και της οικογένειας, σε μία εποχή που μαστίζεται από τη βία, την έκλυση των ηθών και την αποχριστιανοποίηση της ελληνικής κοινωνίας.
Τα κοινωνικά προβλήματα και ιδιαίτερα το πρόβλημα της φτώχειας δεν ήταν δυνατόν να τον αφήσουν αδιάφορο. Πρώτον, διότι από την ίδια τη φύση της η Εκκλησία δεν είναι μόνο πνευματική αλλά και κοινωνική και δεύτερον, γιατί ο Χριστιανισμός δέχεται ολόκληρο τον άνθρωπο, ως ψυχοσωματική ενότητα και ολότητα, και σώζει ολόκληρη τη ζωή του, πνευματική και σωματική, αφού η θέωση αναφέρεται σε όλο τον άνθρωπο, ψυχή και σώμα.
Ιδρύει κοινωνικά παντοπωλεία στο Μεσολόγγι, στο Αγρίνιο και την Αμφιλοχία, με σύνθημα «Κανείς πεινασμένος στην περιοχή μας». Εγκαινιάζει το Κέντρο Συσσιτίων που δημιούργησε η Ιερά Μητρόπολη Αιτωλίας και Ακαρνανίας στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγίου, καθώς και το Κέντρο Συσσιτίων Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Αγρινίου. Κάνει εκκλήσεις για τον «Έρανο Αγάπης» της Μητροπόλεως, ο οποίος στηρίζει αδύναμες οικογένειες και φοιτητές. Είναι κοντά στους πολυτέκνους για τους οποίους λέει: «Ήρωες οι Γονείς των Πολυτέκνων Οικογενειών»
Στο θέμα της νεότητας δίνει πολύ μεγάλο βάρος, γιατί θεωρεί πως μόνο, όταν ο νέος και η νέα συνδεθεί με τον Χριστό θα επιτύχει και θα ζήσει αληθινά και ολοκληρωμένα. Όπως, ο εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ήξερε ότι βασική προϋπόθεση για την ανεξαρτησία του γένους ήταν και η ανάπτυξη της παιδείας, έτσι κι αυτός δίνει τα πάντα για τους νέους και σαν σύγχρονος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός κηρύττει την αναγκαιότητα να εμποτιστεί η σύγχρονη παιδεία «με άρωμα Ορθοδοξίας».
Περιοδεύει σε Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια και συνομιλεί με τους μαθητές, ακούει τους προβληματισμούς και προτείνει την Αλήθεια του Χριστού. Εμπνέει πολλούς ιερείς της Μητροπόλεως, οι οποίοι οργανώνουν στις Ενορίες του κοινωνικά φροντιστήρια. Μα περισσότερο κοπιάζει, όπως και στα χρόνια της διακονίας του σαν Ιεροκήρυκας, ώστε οι νέοι να συμμετέχουν στο «Σχολείο του Χριστού», το Κατηχητικό Σχολείο. Γιατί, σε αυτό η αγνή παιδική και νεανική ψυχή θα γεμίσει Χριστό.
Εγκαινίασε τις νέες και πλήρως ανακαινισμένες κατασκηνώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως στη Ρίζα Αντιρρίου, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να φιλοξενούν αρκετά μεγάλο αριθμό παιδιών τους καλοκαιρινούς μήνες. Ώστε ο νέος και η νέα με ασφάλεια, με τη σεμνότητα, με την καθαρότητα, με την ευπρέπεια, με τη διάκριση και με τη θυσία των στελεχών, να γνωρίζει Χριστό και Ελλάδα και να φεύγει ανακαινισμένος. Τότε στο μήνυμά του προς τα παιδιά μεταξύ των άλλων τους είπε: «Ο Επίσκοπος είναι υπηρέτης σας. Τίποτα άλλο δεν είναι. Πατέρας σας και υπηρέτης σας. Να μαθαίνω τα νέα σας, πάντα επιτυχημένα και πάντα καλά». Επίσης, διοργανώνει το Φεστιβάλ Νεολαίας, έναν θεσμό που ξεκίνησε από την Συνοδική Επιτροπή Χριστιανικής Αγωγής της Νεότητος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και εγκαινιάζει το νέο Κέντρο Νεότητος στο Μεσολόγγι.
Διαμαρτύρεται για την κατάργηση της Κυριακής Αργίας και απευθυνόμενος στους Αιτωλοακαρνάνες βουλευτές λέει: «Σταθεῖτε ὄρθιοι, ὁμολογητές. Ἀνακόψατε τήν πορεία πρός τήν φθορά καί τήν διάλυσι τῆς πατρίδος σας…. Ἡ κατάργησι τῆς Κυριακῆς ἀργίας εἶναι ἄρνησις τῆς ἁγιογραφικῆς, τῆς πατερικῆς, τῆς ὀρθοδόξου ἀληθείας, ἀπόδειξι τῆς περιφρονήσεως τῶν ἱερῶν καί τῶν ἁγίων τοῦ γένους σας». Επίσης, διαμαρτύρεται για το «αντιρατσιστικό» νομοσχέδιο, το οποίο στην ουσία φιμώνει την ελεύθερη έκφραση, σε κοινή επιστολή με τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Κηθύρων κ. Σεραφείμ.
Συνέγραψε θεολογικά άρθρα και πατερικές μελέτες υπερασπιζόμενος το Μυστήριο των Μυστηρίων, το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, με αφορμή τις ύβρεις και τις συκοφαντίες που εκτοξεύονται τους τελευταίους μήνες σε βάρος της Θείας Κοινωνίας, του Σώματος και του Αίματος του Χριστού.
