Σαρανταλείτουργο ονομάζεται η επί σαράντα συνεχείς ημέρες προσφορά της Θείας Ευχαριστίας υπέρ ζώντων και κεκοιμημένων. Πρόκειται για την δεύτερη μακρά περίοδος νηστείας μετά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Αρχίζει σήμερα 15 Νοεμβρίου και λήγει την 24η Δεκεμβρίου.
Σαρανταλείτουργο συνήθως τελείται κατά τις σαράντα ήμερες της νηστείας των Χριστουγέννων. Ακόμη κι όταν κάποιος αδελφός απέλθει απ’ αυτήν την ζωήν, κυρίως σε μοναστήρια, οι Πατέρες τελούν σαρανταλείτουργο. Κι αυτό γίνεται, γιατί σύμφωνα με την Παράδοση των Αγίων Πατέρων «Μνημονεύονται αυτοί που φεύγουν από εμάς κι οδεύουν προς τον Κύριο, απ’ αυτήν την τελευταία ημέρα (ενν. της κοιμήσεώς τους) μέχρι την τεσσαρακοστή, καθημερινά μέσα στη Θεία Λειτουργία»
Νηστεύουμε για να συνηθίσουμε στην εγκράτεια. Για να εξασκήσουμε τον εαυτό μας να συγκρατείται και να μην παρασύρεται στην αμαρτία, στις κακές πράξεις, στους πειρασμούς. Η νηστεία του Σαρανταημέρου των Χριστουγέννων γίνεται ως εξής:
Ἀπό 15 έως 21 Νοεμβρίου κατάλυσις ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
Την 21 Νοεμβρίου, εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, κατάλυσις ιχθύος όποια ημέρα και αν τύχη.
Αν δε νηστέψουμε δε μπορούμε να συγκρατηθούμε και στα άλλα πάθη (ψέματα, κλεψιές, κακές κουβέντες). Τετάρτη νηστεύουμε σε ανάμνηση της Τετάρτης που πάρθηκε η καταδικαστική απόφαση κατά του Κυρίου και Παρασκευή σε ανάμνηση της ημέρας του θανάτου Του. Οι μοναχοί νηστεύουν, επίσης, και κάθε Δευτέρα σε ανάμνηση της γιορτής των Αγίων Αγγέλων.
Νηστεία των Χριστουγέννων: 15 Νοεμβρίου από σήμερον άρχεται η τεσσαρακονθήμερος νηστεία των Χριστουγέννων…
Επιτρέπεται εκτός Τετάρτης και Παρασκευής, μέχρι 17ης Δεκεμβρίου, από 18-24 κατάλυσις οίνου καί ελαίου (Ράλλη- Ποτλη, Σύνταγμα Ιερών Κανόνων, Τόμος Δ’ σελ.488, πρβλ. Πηδάλιον, Αθήναι 1841, υποσ, είς ερμηνεία του ΞΘ’κανόνος Αγ. Αποστόλων).
Στίς 15 Νοεμβρίου αρχίζει η νηστεία τών Χριστουγέννων. Πρόκειται γιά μιά περίοδο έντονης πνευματικής εργασίας καί ψυχοσωματικής προετοιμασίας γιά τόν εορτασμό τής μεγάλης εορτής τής Γεννήσεως τού Κυρίου.
Από τίς 15 Νοεμβρίου έως τίς 17 Δεκεμβρίου (κατ άλλη παράδοση έως τίς 12 Δεκεμβρίου) νηστεύουμε τό κρέας, τά γαλακτομικά καί τά αυγά καί τρώμε ψάρι (εκτός βεβαίως Τετάρτης καί Παρασκευής, πού νηστεύουμε αυστηρά). Μετά τίς 17 (ή 12) Δεκεμβρίου νηστεύουμε καί τό ψάρι.
Η νηστεία όμως κατά τήν υπόδειξη τού Κυρίου μας έχει νόημα, όταν συνδυάζεται μέ προσευχή καί ελεημοσύνη. Γιά τό λόγο αυτό, η Εκκλησία μέ τήν έναρξη τής νηστείας μάς προσκαλεί σέ εντονότερη λειτουργική ζωή καί αγαθοεργία.
Έτσι, η εκκλησιαστική παράδοση προβλέπει γιά τήν περίοδο αυτή τήν καθημερινή -άν οι συνθήκες τό επιτρέπουν- τέλεση τής θείας λειτουργίας, τήν τέλεση δηλαδή σαρανταλείτουργου.
Η τέλεση τού σαρανταλείτουργου αποτελεί πολύ μεγάλη ευλογία. Είναι μιά θαυμάσια ευκαιρία γιά βίωση τής μυστηριακής καί λατρευτικής ζωής, γιά επαφή μέ τόν πλούτο τής υμνολογίας καί τής ακροάσεως τών θείων Γραφών, γιά συχνότερη θεία κοινωνία, γιά συχνότερη συγκρότηση τής εκκλησιαστικής κοινότητας.
Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος μάς λέει: «Σπουδάζετε πυκνότερον συνέρχεσθαι εις ευχαριστίαν θεού καί εις δόξαν. Όταν γάρ πυκνώς επί τό αυτό γίνεσθε, καθαιρούνται οι δυνάμεις τού σατανά καί λύεται ο όλεθρος αυτού», δηλαδή «Προσπαθείστε μέ σπουδή νά έρχεσθε όλοι μαζί στή Σύναξη τής Θείας Ευχαριστίας (Θεία Λειτουργία), γιά νά ευχαριστείτε τόν Θεό καί νά Τόν δοξολογείτε. Διότι όταν συχνά έρχεσθε στή Σύναξη τής Θείας Ευχαριστίας (Θεία Λειτουργία), συντρίβονται οι δυνάμεις του σατανά καί λύεται κάθε ολέθρια ενέργεια του».
Η δύναμη τής Θείας Λειτουργίας δέν είναι μαγική. Είναι η δύναμη τής αγάπης καί τής ενότητας εν Χριστώ. Η Θεία Λειτουργία μάς μαθαίνει νά συγχωρούμε, νά αγαπούμε καί νά είμαστε ενωμένοι μέ όλους τούς ανθρώπους.
Γι αυτό άλλωστε προσφέρουμε τά Δώρα μας στό Θεό, τόν Άρτο καί τόν Οίνο, προσευχόμενοι γιά ζώντες καί κεκοιμημένους αδελφούς μας. Η μνημόνευση τών ονομάτων τών ζώντων καί κεκοιμημένων προσώπων (ανάγνωση τών «Διπτύχων») είναι έργο πολύ σημαντικό καί ιερό, πού θεσμοθετήθηκε από τούς αγίους Αποστόλους καί επιτελείται αδιάλειπτα μέσα στούς αιώνες.
Το Ιερό Σαρανταλείτουργο
Το Ιερό Σαρανταλείτουργο, κατά την διάρκεια της νηστείας των Χριστουγέννων, υπέρ υγείας ζώντων και υπέρ αναπαύσεως των κεκοιμημένων αδελφών μας.
Στο υπέροχο βιβλίο «Ιωάννης της Κροστάνδης», (έκδ. Ιεράς Μονής Παρακλήτου), διαβάζουμε: «Στην Θεία Λειτουργία τελείται το μυστήριο τής αγάπης. Και ή αγάπη στην ουσία της είναι μεταδοτική. Ή αγάπη, ιδιαίτερα ή θεία, σπεύδει να σκορπίσει το φώς της, την χαρά της όλους Και συμπληρώνει: ώ αγάπη τελειότατη! ώ αγάπη, πού τα πάντα αγκαλιάζεις! Ώ αγάπη ισχυρότατη! Τί να προσφέρουμε σαν ευγνωμοσύνη στον Θεό για την αγάπη Του προς εμάς; Ή αγάπη αυτή βρίσκεται στην θυσία τού Χριστού, πού προσφέρεται για την άπελευθέρωσι όλων από κάθε κακία».
Και ό μακαριστός π. Παΐσιος, σχετικά με την ανάγκη προσευχής για τούς κεκοιμημένους, έλεγε: «να αφήνετε μέρος τής προσευχής σας για τούς κεκοιμημένους. Οι πεθαμένοι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα (για τούς εαυτούς τους). Οι ζωντανοί μπορούν Να πηγαίνετε στην εκκλησία λειτουργία, δηλαδή πρόσφορο, και να δίνετε το όνομα τού κεκοιμημένου, να μνημονευθή από τον ιερέα στην προσκομιδή. Επίσης, να κάνετε μνημόσυνα και τρισάγια. Σκέτο το τρισάγιο, χωρίς Θεία Λειτουργία, είναι ελάχιστο.
Το μέγιστο, πού μπορούμε να κάνουμε για κάποιον, είναι το Σαράντα-Λείτουργο. Καλό θα είναι να συνοδευθή και με ελεημοσύνη. Αν έχεις ένα νεκρό, ό όποιος έχει παρρησία στον Θεό, και τού ανάψεις ένα κερί, αυτός έχει υποχρέωση να προσευχηθεί για σένα στον Θεό.
Αν πάλι, έχεις ένα νεκρό, ό όποιος νομίζεις ότι δεν έχει παρρησία στον Θεό, τότε, όταν τού ανάβεις ένα αγνό κερί, είναι σαν να δίνης ένα αναψυκτικό σε κάποιον πού καίγεται (από δίψα). Οι άγιοι δέχονται ευχαρίστως την προσφορά του κεριού και είναι υποχρεωμένοι να προσευχηθούν γι αυτόν πού το ανάβει. Ο Θεός ευχαρίστως το δέχεται». (Μαρτυρίες προσκυνητών, Ζουρνατζόγλου Νικ.)
Για την ωφέλεια από τα Ιερά Σαρανταλείτουργα και τα μνημόσυνα, αξιομνημόνευτο είναι και το περιστατικό πού ακολουθεί από το βιβλίο «Θαύματα και αποκαλύψεις από την Θεία Λειτουργία», (έκδ. Ιεράς Μονής Παρακλήτου).
«Κάποιος άρχοντας από την Νικομήδεια αρρώστησε βαριά και, βλέποντας πώς πλησιάζει στον θάνατο, κάλεσε την γυναίκα του για να τής εκφράσει τις τελευταίες του επιθυμίες: Την περιουσία μου να την μοιράσεις στους φτωχούς και τα ορφανά. Τούς δούλους να τούς ελευθερώσεις. Αλλά στους ιερείς δεν θέλω να δώσεις χρήματα για λειτουργίες. Σ αυτή του την μεγάλη θλίψη ό ετοιμοθάνατος επικαλέστηκε με πίστη την ευχή τού άββά Ησαΐα, ενός άγιου μοναχού πού ασκήτευε κοντά στην Νικομήδεια, και αμέσως -ώ τού θαύματος!- έγινε καλά. Σηκώθηκε λοιπόν και πασίχαρος έτρεξε στον όσιο. Εκείνος τον καλοδέχτηκε, δοξάζοντας τον Θεό για το μεγάλο θαύμα.
-Θυμάσαι, παιδί μου, τον ρώτησε, ποιά ώρα συνήλθες από την αρρώστια;
-Την ώρα πού επικαλέστηκα την ευχή σου, απάντησε εκείνος. Ό όσιος, με τον φωτισμένο του νου, γνώριζε τί είχε λεχθεί στην διάρκεια τής αρρώστιας του και ξαναρώτησε:
-Άφησες, παιδί μου, χρήματα στους ιερείς, να λειτουργούν για την σωτηρία τής ψυχής σου;
-Όχι, γέροντα. Τί θα είχα να ωφεληθώ άν άφηνα κάτι; Δεν θα πήγαινε χαμένο;
-Μην το λες αυτό.
Ό άδελφόθεος Ιάκωβος γράφει: «Ασθενεί τις έν ύμίν; προσκαλεσάσθω τούς πρεσβυτέρους της εκκλησίας, και προσευξάσθωσαν έπ αυτόν άλείψαντες αυτόν έλαίω έν το ονόματι του Κυρίου και ή ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα, και έγερεί αυτόν ό Κύριος· καν αμαρτίας ή πεποιηκώς, άφεθήσεται αύτώ». Να λοιπόν πού οι ευχές των ιερέων είναι αποτελεσματικές, για όποιον τις ζητάει με πίστη. Δώσε τώρα κι εσύ ένα ποσό, για λειτουργίες, και θα λάβεις από τον Θεό την πρέπουσα πληροφορία.
Έτσι κι έκανε. Έδωσε χρήματα σ έναν ιερέα για να του κάνει σαρανταλείτουργο, και γύρισε στον σπίτι του. Όταν συμπληρώθηκαν οι λειτουργίες, μετά από σαράντα μέρες, κι ενώ σηκωνόταν από τον ύπνο, βλέπει ξαφνικά ν ανοίγουν οι πόρτες του σπιτιού του και να μπαίνουν σαράντα άνδρες έφιπποι, λαμπροί και αγγελόμορφοι, είκοσι από δεξιά και είκοσι από αριστερά. -Κύριοι μου, φώναξε έκπληκτος ό άρχοντας, πώς μπήκατε σε σπίτι ανθρώπου αμαρτωλού;
-Εμείς οι σαράντα, πού βλέπεις, του απάντησαν εκείνοι, αντιπροσωπεύουμε τις λειτουργίες πού έγιναν για σένα στον φιλάνθρωπο Θεό. Μάς έστειλε Εκείνος, για να σε συνοδεύσουμε μέχρι την εκκλησίας. Πήγαινε μέσα χαρούμενος, χωρίς δισταγμό. Να, με τα πρεσβυτικά χέρια συμπληρώθηκαν οι σαράντα λειτουργίες, πού έγιναν για να ενωθεί ό Χριστός μαζί σου και να κατοικήσει στην καρδιά σου.
Ύστερα από αυτά, ό άρχοντας μοίρασε την περιουσία του σε ευλαβείς ιερείς, για να γίνουν λειτουργίες «υπέρ αφέσεως των αμαρτιών αυτού», διακηρύσσοντας πώς οι θείες λειτουργίες και οι αγαθοεργίες μπορούν να ανεβάσουν την ψυχή του ανθρώπου από τα καταχθόνια στα επουράνια.
Είναι η μέγιστη καί πιό ισχυρή προσευχή καθώς αποτελεί συμμετοχή στήν προσευχή καί τή θυσία τού Χριστού. Ο άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων διδάσκει σχετικά: «Μέγιστη ωφέλεια πιστεύουμε ότι θά λάβουν αυτοί, γιά τούς οποίους δεόμαστε κατά τήν αγία καί φοβερή θυσία τής Θείας Λειτουργίας, ακόμα κι άν είναι αμαρτωλοί, αφού Χριστόν εσφαγιασμένον υπέρ τών ημετέρων αμαρτημάτων προσφέρομεν εξιλεούμενοι υπέρ αυτών τε καί ημών τόν φιλάνθρωπον Θεόν». Καί ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Δέν νομοθέτησαν τυχαία οι Απόστολοι νά μνημονεύουμε κατά τά φρικτά μυστήρια (Θεία Λειτουργία) τούς κεκοιμημενούς. Γνωρίζουν ότι είναι πολύ μεγάλη η ωφέλεια γι αυτούς».
Η εμπειρία μαρτυρεί γιά τή δύναμη αυτής τής προσευχής, πού δέν είναι «ατομική προσευχή» αλλά η προσευχή ολόκληρης τής Εκκλησίας.
