π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Έχουμε εισέλθει για τα καλά στον πολιτισμό της μετανεωτερικότητας. Το υποκειμενικό στοιχείο θριαμβεύει. Αρκεί κάποιος να ανοίξει έναν λογαριασμό στο Instagram, το μέσο κοινωνικής δικτύωσης το οποίο στις νεώτερες ηλικίες τείνει να υποκαταστήσει σε δημοφιλία ακόμη και το Facebook, και θα διαπιστώσει ότι το «εγώ και ο εαυτός μου» είναι το παν. Ίσως φτάσουμε να νοσταλγούμε την παντοδυναμία του Facebook, διότι εκεί τουλάχιστον η νεολαία ανέβαζε τραγούδια που της άρεσαν, τοπία, έκανε σύντομα ρεπορτάζ από την καθημερινότητά της.
Στο Instagram κυριαρχεί ο ναρκισσισμός. «Θαυμάστε με»! Πόζες μοντέλων, παθητικές εκφράσεις προσώπων, και πολλές καρδιές από κάτω. Η φωτογραφία αποθέωση ενός τρόπου ζωής, ενός πολιτισμού ο οποίος διατυμπανίζει ότι δεν υπάρχει συλλογικότητα, δεν αξίζει να ασχολείται κάποιος με τους άλλους, αλλά η μόνη αλήθεια είναι το «εγώ» μας.
Αυτό είναι και το στοιχείο-κλειδί της μετανεωτερικότητας. Δεν εμμένουμε μόνο στο δικαίωμά μας να κάνουμε ό,τι μας αρέσει. Δεν είμαστε μόνο οι ριζοσπαστικοί εικονοκλάστες των αξιών του παρελθόντος. Αυτοί που δικαιούμαστε να κρίνουμε, να απορρίψουμε, να προτείνουμε. Δεν χρειάζεται πλέον πρόταση. «Έτσι μου αρέσει». «Αυτός/αυτή είμαι». «Δεν θέλω να με πείσεις». «Δεν με ενδιαφέρουν τα επιχειρήματα». «Αξίζει μόνο η εικόνα μου». Και βέβαια αξίζουν για μένα όσοι με αποθεώνουν. Με αυτό τον τρόπο και με την υπερπροβολή στοιχείων εμπορευματοποιημένης τέχνης στην οποία ο μέτοχος θεωρεί ότι ζει την εμπειρία της, ο πολιτισμός μας υπονομεύει πλέον και τις τελευταίες σταθερές. Την οικογένεια. Το φύλο μας. Τον θεσμό του γάμου. Τον θάνατο και την αιωνιότητα.
Διότι τι άλλο είναι η συζήτηση για τις έμφυλες ταυτότητες; Ότι η εκ φύσεως ύπαρξή μας είναι κάτι το ξεπερασμένο; Ότι η οικογένεια, η δέσμευση, η συνάντηση με τον άλλο δεν έχουν ιδιαίτερο νόημα, διότι αξία έχει η αυτάρκεια τού να απολαμβάνουμε μέσω της εικονικής πραγματικότητας όχι την σχέση, αλλά την αυτοερωτικότητα διά της φαντασίας και του σώματος, αφού ο άλλος δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο στην ζωή μας, παρά μόνο ζούμε την εικόνα του;
Αλλά και ο θάνατος δεν έχει νόημα μεταφυσικό. Παράδεισος και κόλαση, Θεός και διάβολος είναι όλα ένα. Ο πολιτισμός μας τα θεωρεί στάδια καθήλωσης στο παρελθόν. Το μόνο που αξίζει στην θρησκεία είναι η εμπειρία της ατομικής συμμετοχής και μάλιστα σε εθιμικές μορφές. Η πίστη είναι ατομικό γεγονός, που δεν ενδιαφέρει την κοινότητα.
Ίσως η νέα τάση θα είναι και η θρησκεία να είναι ένα υποκατάστατο της αντίληψης του «να περνάς καλά». Να δικαιώνεσαι. Να στηρίζεσαι από θρησκευτικούς λειτουργούς- ψυχολόγους, οι οποίοι δεν θα μιλούν και δεν θα δείχνουν τον Χριστό, διότι Αυτός δεν χρειάζεται, αλλά θα κάνουν λόγο για ωραίες έννοιες όπως αγάπη, συμφιλίωση, αλληλεγγύη, χωρίς όμως πνευματικό αγώνα, μετοχή στο σώμα της Εκκλησίας, νίκη κατά της αμαρτίας, αντιμετώπιση του κακού μέσα από την σχέση με τον Θεό.
Το Instagram αποτελεί έναν ακόμη όπλο στην πορεία του υποκειμενικού. Αληθινό είναι ό,τι πιστεύω εγώ ότι είναι. Δεν χρειάζεται να μου το επιβεβαιώσουν οι άλλοι, η παράδοσή μας, η μελέτη, τα επιχειρήματα, οι συλλογικότητες, η Ιστορία. Μου φτάνει το μακιγιαρισμένο μου πρόσωπο. Η πόζα μου. Πίσω από αυτό όμως πάντοτε θα κρύβεται η ανάγκη νοήματος. Εκκλησία, οικογένεια, παιδεία ας αντισταθούμε στις ψευδαισθήσεις.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Ορθόδοξη Αλήθεια» στο φύλλο της Τετάρτης 7 Ιουνίου 2017
