Εγωισμός: Η ρίζα κάθε αμαρτίας ~ Άγιος Αθανάσιος Κατούνας

Μας λέγουν οι πατέρες της εκκλησίας ότι ρίζα κάθε αμαρτίας είναι o εγωισμός.Ο άγιος Γρηγόριος o Διάλογος την ονομάζει βασίλισσα όλων των αμαρτιών.
Όσο πιο πολύ υπερηφανευόμαστε, όσο πιο πολύ κυνηγάμε τη δόξα και τον έπαινο και την τιμή, τόσο πιο τιποτένιοι είμαστε ενώπιον του Κυρίου, ο οποίος «αντιτάσσεται στους υπερήφανους, ενώ στους ταπεινούς δίνει τη χάρη του» (Παροιμ. 3,34).
Ο εγωισμός είναι το εμπόδιο όλων των αγαθών και η αιτία όλων των παραπτωμάτων. Γιά τη θεραπεία του εγωισμού παραχωρεί ο Θεός και πέφτομε σε άλλες μεγάλες αμαρτίες, πράγμα που δεν θα επέτρεπε ο πάνσοφος Γιατρός των ψυχών μας, αν αυτός δεν ήταν η χειρότερη απ’ όλες. Έτσι, όταν ο βασιλιάς Δαβίδ καυχήθηκε – όπως δείχνουν τα λόγια του, «εγώ, βυθισμένος στα πλούσια υλικά αγαθά, είπα:«Δεν θα μετακινηθώ ποτέ από τούτη την ευτυχία»» (Ψαλμ. 29,7) – ο Κύριος, για να τον θεραπεύσει, τον άφησε κι’ έπεσε σε μοιχεία και φόνο. Όπως και ο άγιος Πέτρος υπερηφανεύτηκε όταν ο Χριστός είπε στους αποστόλους ότι όλοι θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους σ’ Αυτόν και θα διασκορπιστούν, κι’ εκείνος με αυτοπεποίθηση βεβαίωσε: «Κι’ αν όλοι χάσουν την εμπιστοσύνη τους σ’ Εσένα, εγώ όμως όχι» (Μαρκ. 14,29). Γιά την έπαρσή του εκείνη, ο Κύριος παρεχώρησε να Τον αρνηθεί τρεις φορές, κι’ έτσι να ταπεινωθεί, να κλάψει και να μετανοήσει (Μαρκ. 14,66-72).
Αλλά και τόσοι μεγάλοι ασκητές της ερήμου, που έδιωχναν από τους ανθρώπους τα δαιμόνια, που έκαναν σημεία και τέρατα, έπεσαν με θεία παραχώρηση σε βαριά παραπτώματα, ακόμα και σε φόνους και σε πορνείες, όπως διαβάζουμε στο Γεροντικό, στο Λαυσαικό, στα Συναξάρια και σε άλλα πατερικά βιβλία. Ακόμη και συκοφαντίες και δυστυχίες και βάσανα πολλά βρίσκουν συχνά τον άνθρωπο, ακόμα και σωματικές αρρώστιες, για να τον λυτρώσουν από την έπαρση.
Είναι σαφής η μαρτυρία του αποστ. Παύλου: «Ο Θεός μου έδωσε ένα αγκάθι στο σώμα μου, έναν υπηρέτη του σατανά να με ταλαιπωρεί, ώστε να μην υπερηφανεύομαι» (Β’ Κορ. 12,7).Το γεγονός, λοιπόν, ότι o Θεός επιτρέπει να βρούν τον άνθρωπο τέτοιες συμφορές για να τσακιστεί η σκληροτράχηλη υπερηφάνειά του, φανερώνει πως αυτή είναι το μεγαλύτερο, το χειρότερο πάθος. Καί δεν είναι μόνο το χειρότερο, μα και το πιο γερά ριζωμένο μέσα μας. Γι’ αυτό, όταν με αγώνα σκληρό και με τη χάρη του Θεού οι αρετές νικήσουν τις κακίες και διώξουν από την ψυχή όλα τα ελαττώματα, μόνο η υπερηφάνεια μένει ανυπότακτη και επιμένει να πολεμάει τον άνθρωπο ως το θάνατό του. Αυτό έπαθε ο φαρισαίος εκείνος της παραβολής, που κατόρθωσε πολλές αρετές, και έχοντας υπερήφανη πεποίθηση στην ευσέβειά του, κατακρίθηκε ο ταλαίπωρος (Λουκ. 18,9-19).
Αλλά γιατί, αλήθεια υπερηφανευόμαστε και καμαρώνομε και εξουθενώνομε τους άλλους ανθρώπους, που νομίζομε πως είναι τάχα κατώτεροί μας; Γιά τη σοφία μας; Γιά την αρετή μας; Γιά τα πλούτη μας; Γιά την ομορφιά μας; Ολ’ αυτά όμως, και όσα άλλα έχομε, δεν είναι παρά ευεργετήματα και δώρα του Θεού, για τα οποία θα δώσομε λόγο την ημέρα της Κρίσεως. Όσο πιο χαρισματούχοι είμαστε, τόσο πιο αυστηρά θα κριθούμε. Έτσι, αν στη ζωή αυτή αξιωθήκαμε να έχομε περισσότερα αγαθά από τους άλλους ανθρώπους, αγαθά υλικά ή πνευματικά, οφείλουμε να ταπεινωνόμαστε πιο πολύ και να ευγνωμονούμε το Θεό που μας ευεργέτησε.Μόνο οι αμαρτίες και οι πτώσεις είναι δικές μας. Αν θέλομε γι’ αυτές να καυχιώμαστε, δείχνομε την αφροσύνη και την αγνωσία μας. Αν είμαστε όμως λογικοί άνθρωποι, θα βλέπομε την αναξιότητα και την αθλιότητά μας, και θα συντριβόμεθα ταπεινωμένοι.
Ας μην ξεχνάμε επίσης, πως ο εγωιστής όχι μόνο στην άλλη ζωή κολάζεται, μα και στην παρούσα μισείται από τους ανθρώπους. Γιατί δεν υπάρχει πιο αντιπαθητικός άνθρωπος απ’ αυτόν. Αλλά και ο ίδιος είναι συνεχώς ανήσυχος. Πασχίζει να προβληθεί και να συγκεντρώνει επάνω του την προσοχή και το ενδιαφέρον του κόσμου. Αν δεν τον τιμήσουν, ταράζεται και θλίβεται. Βρίσκεται συχνά σε φιλονικίες και διαμάχες με τους ομοίους του, που ζηλεύουν ο ένας τον άλλο. Ζητάει όλο και μεγαλύτερη δόξα. Αντίθετα τον ταπεινό όλοι τον αγαπούν, ακόμα κι’ αν έχει άλλα ελαττώματα. Αυτός νικάει τον κακό με την υπομονή, τον οργίλο με την πραότητα, τον εγωιστή με την ταπείνωση.
Ο Θεός υψώνει εκείνους που ταπεινώνονται, όχι εκείνους που ποθούν τα μεγαλεία. Ύψωσε τον Ιακώβ πάνω από τον Ησαύ (Γεν. 27-28), τον Ιωσήφ πάνω από τους αδελφούς του (Γεν. 37-41), τον τελώνη πάνω από τον Φαρισαίο (Λουκ. 18,14), τον φτωχό Λάζαρο πάνω από τον πλούσιο (Λουκ. 16,19-31). Κατεξοχήν όμως ύψωσε ο Θεός Πατέρας τον Μονογενή Υιό και Λόγο Του, τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, που ταπεινώθηκε εκούσια πιο πολύ από κάθε άνθρωπο. Θεός αθάνατος και παντοδύναμος και ανενδεής Εκείνος, καταδέχθηκε να εναθρωπήσει με άκρα ταπείνωση, να γεννηθεί σε σπήλαιο, να σπαργανωθεί σε φάτνη αλόγων ζώων, να ζήσει μέσα στη φτώχεια και την αφάνεια, να καταφρονηθεί, να νίψει τα πόδια των μαθητών Του, να χλευαστεί, να μαστιγωθεί, και τελικά να υποστεί, όντας ολότελα αθώος, τον μαρτυρικό σταυρικό θάνατο, και ολ’ αυτά για μας τους ενόχους και αμαρτωλούς, για τη σωτηρία και τη λύτρωσή μας.
Ας μιμηθούμε τον Κύριό μας, να μισήσουμε τον εγωισμό και να ποθήσουμε την ταπείνωση. Να επιδιώκομε τη συναναστροφή με ανθρώπους άσημους και ταπεινούς, και να μη μεγαλοπιανόμαστε. Πάντοτε να ζητάμε την τελευταία θέση. Στην ενδυμασία, στη διατροφή, σ’ όλες τις ανάγκες του σώματος, να αποφεύγομε τα περιττά και εξεζητημένα. Μόνο τα απαραίτητα να έχομε. Καί γενικά, όσο μπορούμε, να μιμούμεθα πάντοτε τον Κύριο, την Παναγία και τους αγίους, που πολιτεύθηκαν με βαθειά ταπείνωση.
Γιατί, όπως τα καρπερά δένδρα, όσο περισσότερο είναι φοφτωμένα με καρπούς, τόσο χαμηλότερα κλίνουν προς τη γη τα κλωνάρια τους, έτσι και οι πιστοί δούλοι του Θεού, όσο αποκτούν τις ευεργεσίες και δωρεές Του, τόσο ταπεινώνονται, γνωρίζοντας πως αυτό είναι το χρέος τους, αφού ο Κύριος είπε: «Όταν κάνετε όλα όσα σας προστάξει ο Θεός, να λέτε: «Είμαστε ανάξιοι δούλοι, κάναμε αυτό που οφείλαμε να κάνουμε».» (Λουκ. 17,10).
Αν η θεία μεγαλοσύνη ταπεινώθηκε τόσο, «μέχρι θανάτου» (Φιλ. 2,8) πως τολμάει να υψηλοφρονεί η ανθρώπινη αδυναμία; Ο Άβελ μας δίδαξε την αθωότητα, ο Ενώχ την καθαρότητα, ο Νώε την μεγαλοψυχία και την ελπίδα, ο Αβραάμ την υπακοή και τη φιλοξενία, ο Ιακώβ τη μακροθυμία, ο Ιωσήφ την αγνεία, ο Μωϋσής την πραότητα, ο Ιώβ την υπομονή, ο Δαβίδ την αγάπη στους εχθρούς, ο Ηλίας τον ένθεον ζήλον και ο Υιός του Θεού την ταπείνωση «Διδαχθείτε από το δικό μου παράδειγμα, γιατί είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά, και οι ψυχές σας θα βρούν ανάπαυση» (Ματθ. 11,29).